همه ما از بچگی گل بازی کرده ایم، برای بسیار مان هم، گل بازی و خاک بازی از نوستالژی ترین دوران کودکی مان است. اما در زندگی امروز کودکان ایرانی دیگر خبری از گل بازی نیست. در این مقاله قرار است درباره تاثیر گل بازی در رشد کودک صحبت کنیم، تا ببینیم چقدر ضروری است که همچنان کودکان از محیط زندگی آپارتمانی به محیط باغچه و باغ وارد شوند.
زندگی آپارتمانی محیطی نا امن برای گل بازی کودک
با گسترش زندگی آپارتمانی و دور شدن کودکان از محیط های طبیعی، قسمت اعظمی از زمان بچه صرف بازی با موبایل و تبلت در خانه می شود در صورتی که قبل تر ها بچه ها در کوچه و باغ به خاک بازی، فوتبال و بازی های جنبشی می پرداختند. واقعیت این است که الان هم می توان محیطی برای گل بازی کودک محیا کرد. مسئله این است که پدر و مادر ها نسبت به تاثیر گل بازی در رشد کودک آگاه شده و در راستای آن کارهایی انجام دهند. در ابتدا به تاثیر گل بازی در رشد کودک خواهیم پرداخت و سپس راهکارهایی برای برقرار محیطی برای بازی در خانه های آپارتمانی ارائه می دهیم.
گل بازی، راهی برای رشد کودک
گل بازی، اعتماد به نفس و حل مسئله
به محض دادن گل به دست کودک، شروع به بازی و شکل دادن به آن می کند و با احساس مسئولیتی که دارد، چیزی می سازد و به این طریق اعتماد به نفس کودک افزایش می یابد. هنگامی که چیزی را می سازد و یک ایراد در آن پیدا می کند، سعی در برطرف کردن آن ایراد و اشکال را کرده و به این ترتیب، کودک مهارت حل مسئله را یاد می گیرد.
مهارت تجسم فضایی
برای ساخت هر جسمی از قبیل حیوانات، گل، ماشین و … کودک نیازمند تصویرسازی ذهنی است چون از این طریق است که می تواند با مهارت تجسم فضایی و هندسی خود از ساده ترین اشکال هندسی مثل مربع، مستطیل، دایره و … از جمله کارهایی است که برای ساخت اجسام استفاده کند و با مفاهیمی مثل نرمی، زبری، سبکی، سنگینی و … آشنا می شود.
گل بازی و خلاقیت
در هنگام انجام این کار، هیچ برنامه و قانون قطعی در ساخت اجسام وجود ندارد و باید به کودکان آزادی عمل داد که آنان صرفا براساس خلاقیت های خود، یک جسم را طراحی کنند و انجام این فعالیت باعث تقویت خلاقیت در کودکان می شود.
مهارت برنامه ریزی و حل مسئله
گل بازی و سفالگری از جمله کارهایی است که به فهم درست و منطقی سه بعدی از جهان نیاز دارد و باعث تقویت مهارت های بسیاری می شود. با این دید منطقی و واقع بینانه به دنیا، که سبب برنامه ریزی و برآورد ذهنی کودک در هنگام گل بازی است (مثلا به تناسب اندازه درخت با میوه های آن توجه می کند یا راهی را در نظر دارد که با اجرای آن اجسام ساخته شده، نیفتند و برای خشک شدن اجسام چقدر باید منتظر بماند) باعث رشد مهارت برنامه ریزی و حل مسئله آنان می شود.
هماهنگی عصب و عضله
یکی از اولین شکل هایی که کودکان می سازند دایره است و ممکن است آن را به صورت کُره نیز درآورند که باعث هماهنگی بیشتر عصب و عضلات می شود و هر چقدر این هماهنگی افزایش یابد ، شکل ها را به صورت ماهرانه تری می سازند که غالبا به صورت شکل های باریک و با ظرافت بیشتر، دیده می شود.
تاثیر گل بازی در رشد مهارت های اجتماعی کودک
اکثر کودکان از گل بازی به صورت گروهی لذت بیشتری می برند. به وسیله ی بازی با یکدیگر شراکت، داد و ستد را یاد می گیرند، در نتیجه مهارت های اجتماعی کودکان رشد می کند. البته باید این نکته را به کودکان آموخت که در کار یکدیگر دخالت نکنند.
به کارگیری مجموع حواس
هنگام گل بازی کودکان از مجموعه حواس خود برای دیدن، بوئیدن و لمس کردن استفاده می کنند. گاهی که به گل بیش از حد آب می زنند و گل شل می شود، صدای خاصی می دهد که کودکان به آن توجه می کنند. برای ساخت هر جسمی، کودک از دستان خود استفاده می کند که با کمک چشمان خود آن را می سازد و این عمل باعث تقویت هماهنگی بین چشم و دست می شود که این هماهنگی یکی از مسائل مهم و لازم رشد کودک است.
درمان زودرنجی و کنترل عصبانیت در کودک
این نوع بازی به کودکان این فرصت را می دهد تا احساسات ناخوشایند و سرکوب شده ی خود را بروز دهد و از نظر روانی از این احساسات منفی رها شوند. طبق تجربیات بازی درمانگران، می توان زودرنجی و عصبی بودن کودکان را به وسیله ی گل بازی، شن بازی، آب بازی و … درمان کرد.
آگاهی از مفاهیم عمیق
از روی گل بازی کودک، مانند نقاشی او می توان متوجه مفاهیم درونی او شد. مثلا اگر کودک جسمی یا شخصی که مجسمه ی او را می سازد را بزرگتر از بقیه بسازد یا روی جزئیات آن بیشتر کار کند، به این معنی است که آن جسم یا شخص برای او دارای اهمیت زیادی است.
شن جادویی، راهی برای گل بازی کودک در آپارتمان
حالا که درباره تاثیر گل بازی در رشد کودک به آگاهی خوبی رسیدیم، شاید مسئله بسیاری از والدین به این سمت برود که خب محیط های آپارتمانی فضای مناسبی برای این نوع فعالیت ها نیستند، از طرفی دسترسی به پارک های بازی که برای خاک بازی یا گل بازی کودکان فضاهایی داشته باشند، برای همه محیا نیست. پس چگونه می توان محیطی مناسب برای گل بازی کودک مهیا کرد؟ پاسخ “شن و گل بازی” است.
شن یا گل بازی، به همراه پکیج سفره و وسیله های دیگر، به مانند خمیر بازی، میتواند شبیه سازی برای گل بازی کودک باشد، بدون آنکه خانه یا محیط را کثیف کند. پس می توانید محیط گل بازی را به خانه تان بیاورید بدون آنکه نگران کثیف شدن خانه باشید.
نکات رفتاری برای والدین و مربیان هنگام گل بازی کودک
- ابتدا به کودک یک تکه ی متوسط گل بدهید و با دادن آزادی کامل، اجازه دهید حس کنجکاوی خود را از طریق آشنا شدن با گل، رفع کند. در این مرحله به او نگوئید که چیزی بسازد.
- حالا با ایجاد سوالاتی از قبیل ” اگر این گل را لِه کنم، چه میشود؟! ” کودکان را به گل بازی تشویق کنید.
- هنگام بازی کردن هرگز به کودک نگوئید چه درخت زیبایی ساخته ای، بهتر است از جزئیات کار او مثل بلند بودن درخت و متقارن بودن آن تعریف کرده و اینگونه باعث تشویق او شوید.
- کودکان به اینکه والدین یا مربیان در هنگام بازی با آنان همراه شوند، علاقه ی زیادی دارند و اینکار باعث تشویق کودکان می شود. فقط به این نکته توجه کنید که چیزی نسازید که کودکان تقلید کنند، چون این این رفتار استعداد، خلاقیت و قوه ابتکار آنان را سرکوب می کند.
نکات و ضرورت ها برای جلوگیری از کثیف کردن خانه
- برای جلوگیری از کثیف کاری و گلی شدن همه جا، بهتر است یک پلاستیک روی میز پهن کنید و به کودک توضیح دهید که فقط در این محدوده می تواند بازی کند.
- وسایلی مثل وردنه، قاشق، چاقو پلاستیکی یا فلزی که نوک تیزی ندارد، در اختیار کودک قرار دهید.
- بعد از اتمام کار کودک، بهتر است همه ی گل ها را یکجا جمع کرده و داخل سطلی درپوش دار بگذارید و روی آن را با پارچه ای مرطوب و یا یک تکه ابر (اسفنج ) بپوشانید و درپوش سطل را محکم ببندید. توجه کنید که اگر گل خیلی خیس باشد کپک می زند و اگر خشک باشد، کار با آن سخت است.
- گل خشک را می توانید داخل یک کیسه با چکش خرد کنید و سپس آن را در آب بخیسانید تا دوباره برای گل بازی آماده شود.
